Eru auglýsingasálfræðingar rót hins illa?

Nei, það er of stór fullyrðing að kalla auglýsingasálfræðinga rót hins illa.   Ég er samt á því að þessi stétt hafi óæskilegri áhrif á samtímann en margir gera sér grein fyrir.

Sá sem heldur því fram að auglýsingar hafi ekki áhrif á mannshugan annað hvort þekkir ekki eða afneitar einföldustu sálfræðilegu lögmálum.  Þær geta sannarlega breytt huga okkar og hegðun, sem er einmitt ástæðan fyrir þeim fjármunum sem varið er í auglýsingarnar.  Því miður eru auglýsingar að mestu leyti nýttar til að auka neyslu.  Ég hef t.d. verið að vinna að málefnum skyndihjálpar undanfarin ár, í þeim geira höfum við amk ekki efni á að ráða John Cleese. 

Almennt kaupum við vörur eða þjónustu annað hvort vegna þess að við höfum þörf fyrir, eða vegna þess að búið er að læða að okkur að rétt sé að kaupa.  Starf auglýsingasálfræðinga felst einmitt í að í að kortleggja innsta eðli mannshugans, líkt og gert er t.d. hér.   Þekkingunni er síðan beitt til þess að spila á veikleikana og læða inn í undirmeðvitund okkar að við verðum að eignast viðkomandi hlut. 

Fáir viðurkenna að þeir láti auglýsingarnar hafa áhrif á sig persónulega eru þessi áhrif samt í undirmeðvitundinni þó fólk geri sér ekki grein fyrir því.  Flestir eru á því að þær bara hafi áhrif á alla hina.  Sennilega hafa þær þó áhrif á okkur öll.   

Ein af afleiðingum auglýsinga er að Íslendingi nútímans virðist finnast hann aldrei eiga nóg.  Alltaf þarf stærri og betri eignir eða neysluvörur.  Vissulega hafa margir það erfitt fjárhagslega, en ef raunverulegar þarfir eru skoðaðar snúast langanir oft um eitthvað margfalt meira.  Þannig ná auglýsingar takmarki sínu með því að gera okkur óánægð með ágætis armbandsúr sem þjónar vel tilgangi sínum og telja okkur trú um að nauðsynlegt sé að eignast úr af sérstakri tegund fyrir 300.000.  Í því felst hamingjan og fólk lætur spila með sig, vinnur yfirvinnu til að eiga fyrir óþarfanum.

Auglýsingar drífa einnig áfram hina gengdarlausu notkun náttúruauðlinda sem einkennir samfélag okkar.  Ég hvet alla til að renna yfir útdráttinn úr skýrslu WWF frá síðasta ári um ástand jarðarinnar, þar er augljóst að núverandi lifnaðarhættir okkar vesturlandarbúa stefna jörðinni í gjaldþrot á skuggalega fáum áratugum.  Hvað okkar samfélag hér á landi varðar er ekki nema lítill hluti neyslunnar drifinn áfram af brýnni neyð, líkt og hægt er líklega að segja um íbúa Íslands fyrr á öldum sem ruddu burtu öllum skóginum bara til að reyna að lifa af.  Nei, ef við virkilega værum að kaupa af þörf væri ekki nauðsynlegt beita auglýsingum til að fá okkur til að kaupa.

Því er ég almennt farinn að hallast að þeirri skoðun að heimurinn væri bara betur kominn án auglýsingasálfræðinga.  Við þurfum ekki að láta segja okkur hvað við þurfum, hættum að horfa á auglýsingar.

Um daginn velti ég fyrir mér hvort við hér á landi værum farin að færast frá lýðræði og nær auðræði, líkt og augljóslega má sjá einhver áhrif um í BNA.  Eins og svo oft áður er furðulegt að rökræða á blogginu, athugasemd við greinina barst frá Karli Pétri Jónssyni, sem síðast þegar ég vissi til hefur atvinnu af því að móta skoðanir fólks í gegnum almanntengsl og markaðsstarf.  Einhvern vegin las Karl Pétur út úr grein minni að ég væri að halda því fram að fólk væri fífl, fyrst ég héldi því fram að auglýsingar hefðu áhrif. 

Stórfurðulegt er að vera vændur um að halda því fram að fólk sé fífl, fyrst ég hélt því fram að auglýsingar hefðu áhrif, af manni sem hefur atvinnu af því að auglýsingar hafi áhrif. 

Einnig hélt almannatengillinn því fram að ég hafi sagt framsóknarflokkinn sækja fylgi sitt til auglýsinga og einskis annars.  Það er álíka og að halda því fram að ég hafi sagt okkur á hafsbotni fyrst það væri rigning.  Mér finnst líklegt að auglýsingar hafi haft áhrif og aukið fylgi framsóknar, enda etv auðveldara að hafa áhrif á hug þeirra sem geta látið sér detta í hug að kjósa framsókn. 

Fyrst ég fæ þess háttar athugasemdir við síðasta pistli, þar sem ég var þó bara að benda á hið augljósa að auglýsingar hafi áhrif á skoðanir fólks, neyslu og hegðun, hvað skyldi auglýsingafólk þá sjá úr þessum hugleiðingum um skaðsemi auglýsingasálfræðinga?

 

 

Athugasemdir

[Ólafur Þórðarson, 9.4.2007 kl. 03:28]

Auglýsingasálfræðingar, sjálfsagt ekki bara þeir, heldur þeir aðilar sem EIGA þessa sálfræðinga. Auðvitað eru auglýsingar forheimskandi andskoti sem truflar oft eðlilegann framgang þjóðfélagsumræðu í gegnum einnarlínufrasa. Fólk steypir sér í stórskuldir og þróart mneð sér allsk sálfræðilegar grillur við óseðjandi græðgina sem kynnt er með auglýsingafárinu. Eit af stærstu krabbameinum samtímans, þó eðlilegt magn og gerð auglýsinga sé fyllilega eðlilegur hlutur.

[Þorsteinn Valur Baldvinsson, 9.4.2007 kl. 09:38]

Því miður virðist mér sem við séum að sökkva niður i múgmenningu, og þar er auglýsingasálfræðin sterkur áhryfavaldur ásamt stofnanavæðingu.

sjá : Rétthugsun og stofnanavæðing kynslóðar

[Þorsteinn Valur Baldvinsson, 9.4.2007 kl. 09:41]

http://valli57.blog.is/blog/valli57/entry/170054/

[Halldóra Halldórsdóttir, 9.4.2007 kl. 14:34]

Að sjálfsögðu hafa auglýsingar áhrif á val fólks - annars væri ekki eytt peningum í þær. En eftir stendur að við - pöpullinn - verðum í síauknara mæli að bera ábyrgð á því hvað við veljum að gera við peningana okkar og tíma. Vera vakandi og meðvituð og velja og taka síðan afleiðingunum af því vali. Taka persónulega ábyrgð. Hitt finnst mér ómaklegra - þegar auglýsingar gera út á óharðnaða unglinga og börn. Þau hafa ekki þroska til að velja á sama hátt og fullorðnir.