Er von?

Vannærðir fingur á vörum móður, þó ekki hennar sjálfrar heldur lítils barns. Þannig er fréttamynd World Press Photo árið 2006. Stúlkan er eins árs gömul, Alassa Galisou, í bráðaskýli í Norðvestur-Níger, en þar höfðu geisað þurrkar og skordýraplágur. Höndin skorpin eins og á gamalmenni við íhugult andlit móðurinnar, Fatou Ousseini. Þrátt fyrir skelfilegar aðstæður er svipur móðurinnar óræður, lýsir kannski einna helst umhyggju, enda er hún að fá aðstoð fyrir barnið sitt. Er von?

Finbarr O'Reilly, fréttaritari Reuters, tók ljósmyndina, en hann fór ekki að mynda sjálfur fyrr en árið 2001 og eignaðist fyrst almennilega myndavél, stafræna, einu til tveim árum síðar. Hann segir vin sinn Marcus Bleasdale, ljósmyndara, hafa gefið sér það hollráð að ljósmyndun snerist um að finna tengslin við fólk.

En mikill hryllingur eru fréttamyndirnar, jarðskjálftar, stríð, hryðjuverk, hungursneyðir, flóð og sjálfsmorðsárásir. Þar með er lýst fyrstu 44 síðum bókar með verðlaunamyndum World Press Photo. Sem betur bera næstu síður með sér að birtingarmyndir tilverunnar eru fleiri í augum fréttahauka, til dæmis pattar í fótbolta á botni vatnslausrar sundlaugar í Afghanistan.

Engu að síður er undirliggjandi sama áleitna spurningin í flestum myndunum, þó að hún sé misjafnlega alvöruþrungin: Er von?

Varnaðaráhrif eru mikil af þessum ljósmyndum, sem hverfa ekki svo glatt úr huga manns. Og áhrifaríkast þegar kunnugleg minni eru notuð til að vekja fólk til umhugsunar. UNICEF hefur beitt sömu aðferð og gert það vel, til dæmis með fótbolta meðan á HM í knattspyrnu stóð árið 2002 og nú er UNICEF á Íslandi búið að ráða James Bond til starfans, Roger Moore. Ætli hann verði með rautt nef?

Svo er komið út lagið Brostu með Baggalúti í tilefni af degi rauða nefsins 1. desember, þar sem þekktir einstaklingar leggja málefninu lið. Og spurning vaknar, sem hlýtur að liggja til grundvallar öllu hjálparstarfi og upp að vissu marki fréttamennsku og ljósmyndun. Er von?  

Roger Moore leikur í íslenskri auglýsingu á vegum UNICEF

Enn af kynlífsmyndböndum

Ekki er hægt að þverfóta á Netinu fyrir fréttum af kynlífsmyndböndum. Eina leiðin til að fá panda-birni til að fjölga sér er að sýna þeim myndbönd af slíku háttalagi, eins og fjallað hefur verið um hér á síðunni, og nú á að dreifa myndbandi með Jessicu Simpson. Það er ljóst hvað verður í jólapökkum til þeirra karlmanna sem hafa verið tregir til barneigna. Sólskríkjan syngur:

Konan sínum karli vongóð gefur

kynlífsmynd með stjörnum;

ef til vill það áhrif sömu hefur

og hjá panda-björnum!

Jessica Simpson miður sín vegna sögusagna um kynlífsmyndband á Netinu

Eftirmæli næstum því nítjándu aldar

Mér áskotnðist fyrir nokkrum árum kverið Eptirmæli átjándu aldar eptir Krists hingaðburð, frá Ey-konunni Íslandi, eftir Magnús Stephensen (Í þessarar nafni framvörpuð af Magnúsi Stephensen, Konúng. Hátignar virkilegu Jústítsráði of Justitiario í þeim konúngl. íslendska Land-yfirretti sem gefin var út í Leirárgörðum við Leirá, 1805. Prentuð á Forlag Íslands opinberu Vísinda-Stiptunar af bókþryckjara G.J. Schagfjord.)

Eins og Magnús segir fyrir hönd eykonunnar Íslands í ljóðrænu upphafi þessara annars þurrlegu eftirmæla, sem eru að stórum hluta upptalning:

Þú ert framliðin, eilífleg frá mér horfin, þú 18da Krists Öld! Þú, sem ert mér minnisstæðust af öldunum, af því þú varst hin síðasta sem ég misti, og breytilegasta einhver að lunderni, hraðaðir þér á fund þinna eldri systra, geckst til hvíldar hjá þeim þá seinustu nótt ársins 1800, en rís aldrei framar upp mér til yndis eður aðstoðar.

Í lokin er svo ljóðabálkur sem er Samtal þeirrar Átjándu og Nítjándu aldar, um nóttina milli þess 31ta Decembr. 1800 og 1ta Januarii 1801.

Fyrir stuttu gaf JPV út einskonar eftirmæli nítjándu aldar, Ísland í aldanna rás - 19. öldin; glæsileg bók og gríðarstór, merkileg bók og efnismikil - ekkert er til sparað. Einn er þó ljóður á þessari bók, svo slæmur að dregur óneitanlega úr sagnfræðilegu yfirbragði hennar. Á bókarkápu má nefnilega sjá að 19. öld bókarinnar er ekki 19. öldin sem menn almennt kannast við. Hún hefst nefnilega á síðasta ári 18. aldar og lýkur á næstsíðasta ári 19. aldar - miðar semsé við árin 1800 til 1899.

Þetta er nú umdeilt atriði, segir kannski einhver, en um þetta deila menn varla nema sér til gamans.

Karlar?

Hér með lýkur lífi mínu sem hrein bloggmey eftir að hafa fylgst með færslum hinna háæruverðugu Krumma. Og það er nú ekki slæmur félagsskapur til afmeyjunar...

 Ég hef tekið eftir því að nokkrir meðlimir þess ágæta félagsskapar eru býsna duglegir að sækja dætur sínar í fimleikatíma hjá íþróttafélaginu Gróttu. 

Þar sem ég sat í sömu erindagjörðum síðasta mánudag og beið eftir dóttur minni kemur faðir með dóttur sína í fanginu. Þegar hann gengur fram hjá mér dillandi barninu heyri ég hann spyrja hróðugur: ,,Hver er besti kallinn"?

Það líður smá stund áður en barnið svarar: ,,Mamma".

Vonbrigðin leyna sér ekki:,,Já, en mamma er kona"! 

Ég náði því miður ekki niðurlagi samtalsins, og kannski eins gott því að þetta stefndi í meiriháttar ósigur. Ég er nefnilega nokkuð viss um að mamma var líka besta kerlingin.

Er kannski kominn tími til að þessar mæður nái í börnin sín á fimleikaæfingar?

Dauðaklám

Börkur fjallar um í ágætum pistli hér fyrir nokkrum dögum hversu óhugnarlegt það var að vera áminntur um dauðann við að sjá legsteina í Kringlunni.

Ekki vil ég gagnrýna það sem Börkur var að skrifa um.  Mér finnst það einnig ósmekklegt að nota dauðann til að vekja athygli á málefnum, sérstaklega málefni eins og launamun sem hefur ekkert með dauðann að gera.  Ef það á að nota dauðann í eitthvað þá á það að hafa forvarnargildi, að t.d. opna augu froðuheilaökumanna fyrir því að þeir geta drepið fólk með hegðun sinni.

 

Börkur minnist einnig á auglýsingar Umferðarstofu og ég er sammála honum að þær voru óhugnarlegar.  Það eru hins vegar afleiðingar umferðaslysa einnig.  Þegar auglýsingarnar eru síðan settar í samengi við fjölda blóðslettna og morða í dagskrárliðunum á undan og eftir verður viðkvæmni fólks, og birtingarbannið sem sett var á einhverjar þeirra, bara hlægileg. 

 

Árið 2006 er dauðinn nefnilega orðinn allsherjar söluvara.  Á friðsælum íslenskum heimilium, þegar þjóðin vill hvíla sig eftir vinnudaginn, þykir sjálfsögð afþreying að horfa á nokkur hryllileg morð fyrir svefninn. 

 

Raunverulegi dauðinn hefur hins vegar verið fjarlægður og stofnanavæddur þannig að stór hluti fólks hefur aldrei verið viðstaddur andlát og jafn vel ekki einu sinni séð lík.  Ættingjar 98 ára einstaklinglings sem er að safnast til feðra sinna heimta lækni á bláum ljósum og endurlífgun.  Þjóðin er búin að taka dauðan út úr daglegu lífi eins og hann var í baðstofusamfélaginu og setja hann í flokk með afþreyingu.  Þegar hann síðan birtist á sinn náttúrulega hátt verða margir steinhissa.

 

Ef hið stórskemmtilega og náttúrulega tómstundagaman kynlíf er sett fram sem söluvara verður það að subbulegu klámi.  Dauðanum er ekki hægt að lýsa sem stórskemmtilegum, en hann er jafn náttúrulegur og kynlíf og fæðing.  Ef fjallað er á niðrandi hátt um dauðann og hann gerður að söluvöru verður hann á sama hátt að klámi, dauðaklámi.

 

Af einhverjum ástæðum er þjóðin orðin svo dofin að fólki finnst ekkert eðlilegra en að blóðslettusubbuskapur viðgangist sem skemmtiefni í sjónvarpi og kvikmyndum.  Þegar dauðaklámið birtist á einhverjum öðrum vettvangi, eins og í auglýsingahléi eða í Kringlunni, er það hins vegar óþægilegt.  Það sem mér finnst fyndnast við Umferðarstofuauglýsingarnar er að viðbrögðin virðast aðallega vera af því að óhugnaðurinn var í íslenskri auglýsingu.  Í pakkaauglýsingunum um myndbönd mánaðarins er venjulega að finna nokkur skot þar sem oft verri óhugnaður er sýndur en Umferðastofa gerði.  Enginn kippir sér upp við það.

 

Ég er annars ekki alveg viss hvaðan þessi þörf kemur að láta hræða úr sér líftóruna.  Getur verið að þorri fólks lifi bara svo drepleiðinlegu og óspennandi lífi að það finni hjá sér náttúrulega hvöt til að upplifa einhverja óhugnað? 

Ef bornar eru saman þær kynslóðir sem nú eru lifandi á landinu er annars áhugavert að yngri kynslóðin, sem veltir sér hvað mest upp úr dauðakláminu, virðist oft hafa ótrúlega takmarkaða hæfni til að takast á við raunveruleg vandamál.  Eldra fólk kvartar um að því líði svona frekar illa ef þeir hafa misst fótinn, makann og húsið en yngra fólk á til að koma ef það springur bíldekk og heimta áfallahjálp.  STRAX!

Hjalti Már 

P.s. mér sýnist þetta vera orðið nokkuð morbid fyrsta færsla mín á Hrafnasparkið, tek eitthvað líflegra fyrir næst.

   

Listalist

Nú er jólabóka- og plötuflóðið að komast á fullan skrið. Á hverju ári hristir maður höfuðið yfir því hvernig sé eiginlega hægt að gefa út allt þetta efni. Ekki það að það sé á einhvern hátt neikvætt heldur stafar undrunin af því að erfitt er að sjá hvernig þetta getur allt borið sig fjárhagslega.

 

Blöð og fréttaþættir keppast um að fella misþunga rit- og plötudóma. Oftast fer þetta þannig fram að fyrst er gerð stutt grein fyrir bókinni eða plötunni og svo er felldur dómur sem er skorinn niður í eina setningu og svo að lokum gefnar stjörnur. Gagnrýni þessi er oft á tíðum frekar snubbótt og snýst gjarna frekar um smekk gagnrýnandans heldur en dóma sem taka mið af því sem höfundurinn er að reyna að koma til skila.

 

Einn þáttur í þessu eru hinir ómissandi listar. Það er merkilegt hvernig listaáráttan virðist vera að styrkja sig í sessi með hverju árinu sem líður. Það er sama hvort um er að ræða bíómyndir, tónlist eða bækur, öllu þarf að raða niður á topp tíu lista. Bókum og tónlist er raðað niður eftir seldum eintökum og bíómyndum eftir tekjum af miðasölu.

 

Umræðan virðist oft á tíðum frekar snúast um það hversu mikið er selt frekar en um gæði þess sem selt er. Skilaboðin sem þannig er miðlað virðast vera þau að beint samhengi sé á milli sölu og gæða vörunnar. Þannig auglýsa útgefendur gjarna að um sé að ræða metsöluvöru og gefa í skyn að eina vitið sé að kaupa viðkomandi bók eða plötu eða að sjá viðkomandi bíómynd. Þetta hefur leitt til þess að sífellt meiri skautun verður á þessu efni. Annars vegar eru þær vörur sem prýða metsölulistana og seljast í miklu upplagi og hins vegar restin sem selst í mun minna mæli. Svo rammt kveður orðið að þessu að það jaðrar við borgaralega óhlýðni að kaupa eitthvað annað en það sem er ofarlega á lista.

 

Það væri verðugt rannsóknarefni að skoða sölutölur aftur í tímann og sjá hvort samhengi er á milli þeirra bóka, platna og bíómynda sem best seldust og þess sem best hefur þolað tímans tönn. Einhvern veginn rennur mig í grun um að sú muni ekki verða niðurstaðan. Svo tekin séu klassísk dæmi um “bestsellera” þá mætti nefna ævisögur fegurðardrottninga, funheitan Icy-flokkinn eða einhverja af hinum sívinsælu amerísku “high school” bíómyndum. Ég er sannfærður að öll þessi ár var einnig gefið út efni sem fólk nýtur enn í dag þrátt fyrir að salan hafi verið takmörkuð á útgáfujólunum.

 

Ég stenst ekki mátið að spá fyrir um mjög gott efni sem er að koma út um þessi jól en mun líklega ekki verma toppsæti listanna. Þar get ég nefnt sem dæmi nýju bókina hans Braga, plötuna hans Péturs Ben og bíómyndina Börn. Ég vil þó taka fram að ég vona að þetta reynist ekki áhrínsorð og hvet til borgaralegrar óhlýðni.

Björgólfur og boltaspark

Enn ein skrautfjöðrin í hatt Íslendinga. Sólskríkjan syngur:  

Björgólf heillar boltaspark

byrjar útrásina;

eignast hefur Upton Park

og alla leikmennina.

Eggert hylltur á Upton Park

Efni í heila bók

Bækur koma manni stundum á óvart, án þess að það sé skrifað inn í söguna. Þannig var bókin um Pelé sem Auðunn Atlason gaf mér í afmælisgjöf. Þá var ég skriðinn yfir þrítugt. Hann hafði fundið bókina á fornbókasölu og fremst í bókina var skrifað stórum stöfum: "Pétur Pelé". Kom á daginn að bókina hafði ég átt sjálfur og upp komst um æskudrauminn.

Ástæðan fyrir því að ég rifja þetta upp er bráðskemmtilegt viðtal Kolbrúnar Bergþórsdóttur við Guðfríði Lilju Grétarsdóttur, frambjóðanda í forvali Vinstri grænna og forseta Skáksambandsins, í Blaðinu í dag. Þar getur þjóðin eignast skeleggan og heilsteyptan þingmann. Í viðtalinu talar Guðfríður Lilja meðal annars um stórmeistarann Helga Ólafsson:

"Helgi er skemmtilegur, hnyttinn og hefur auðugt listamannseðli. Skákir hans eru skapandi og hugmyndaríkar. Það eru margar frægar sögur til af Helga. Einhvern tíma á sínum yngri árum, eftir að hafa tapað skák tvísýnni skák, þaut hann út en kom síðan aftur nokkru seinna því hann hafði áttað sig á því að hann hafði gleymt skónum sínum."

En sem sagt, það er falleg mynd af Guðfríði Lilju og Steinunni Blöndal, frænku minni, í Blaðinu og lýsir Guðfríður Lilja sambandi þeirra á hlýjan og einlægan hátt. Hún segir meðal annars: "Ástarsaga okkar Steinu er efni í heila bók". Þessi orð benda til þess að Guðfríður Lilja og Steina séu alveg eins og allir í okkar fjölskyldu, hugsi í bókum, jafnvel ástina.

Það sem meira er, bækur eru hirslustaður fyrir það sem stendur nærri hjarta þeirra. Einu sinni blaðaði ég í bók sem ég fann í íbúð foreldra minna á Akureyri, þar sem Steina hafði búið og stundað háskólanám. Ég fann á milli blaðsíðanna vel stílað ástarbréf, ástríkt og ljóðrænt. Sem betur fer rann það ekki upp fyrir mér fyrr en í lok lestursins hver bréfritarinn væri (annars hefði ég vitaskuld ekki lesið bréfið). Það var skrifað í Ameríku á námsárum Guðfríður Lilju. Ég kom því við fyrsta tækifæri til þeirra og voru þá mörg ár liðin frá því það var skrifað.

Þekkjandi Steinu hefur mér alltaf fundist skemmtilegt í hvaða bók ég fann bréfið. Líklega skýrir það af hverju hún hefur ekki fundið það aftur. Bókin hét "Prophet of Fire" og var ævisaga Ben-Gurions.  

Erótík eða klám?

Í frétt á Mbl.is segir að tekist hafi að fá pandabirni til að fjölga sér í dýragörðum með því að sýna karldýrum myndir af pandabjörnum para sig og koma þeim þannig til. Þetta vekur óneitanlega spurningar í vestrænni siðmenningu. Sólskríkjan syngur:  

Æsist pandan orkurík

við ástarlíf á skjám;

er það skilgreint erótík

eða bara klám?

Lostavekjandi myndbönd fyrir pandabirni

Klámhundar hjá jafnréttissinnum

Ég fór í sakleysi mínu í Kringluna um daginn með litlu frænku minni en var strax í inngangnum rifinn úr gleðiskapinu sem ég var í og inní myrkan hluta lífs míns þarsem ég þurfti að upplifa missi vina og fjölskyldumeðlima.  Einhverjir klámhundar á einhverri auglýsingastofunni höfðu í hugmyndaleysi sínu sett upp legsteina í anddyrinu með þartil gerðum kertum og krönsum þannig að stemmningin var mjög svipuð því sem við þekkjum sem höfum heimsótt leiði
fjölskyldumeðlima og vina og tilfinningin af þeirri upplifun helltist yfir mann.  Nú gætu ýmsir haldið að hér væri verið að nota dauðann til að minna á dauðans alvarleika, hvernig of hraður akstur eða áfengisakstur getur valdið dauða ástvina og ættingja. Hvernig stríðsrekstur hefur valdið miklum dauða í heiminum eða þessháttar málum sem hafa með dauðann að gera.  Það var ekki raunin.  Verið var að benda á alls óskylt mál, launamun kynjanna!  Þvílíkt klám.  Þetta er ekki ósvipað því og þegar bílaauglýsingar eru búnar sprengikrafti með því að skella naktri konu á húddið.  Smekkleysið er algjört þarsem konan hefur ekkert með bílinn að gera, hún fylgir ekki í kaupunum. Nöktu konunni er samhengislaust hent uppá húddið til að höfða til frumhvata karlkynsins í von um að þarmeð skoði þeir auglýsinguna betur.  Og þessi Jafnréttisstofa, Femínistafélagið eða hverjir sem eru með þessa auglýsingu notar alveg sama klámið því tilgangurinn virðist helga meðalið.  Þótt jafnrétti kynjanna sé göfugur málstaður er það fólk sem telur þá baráttu vera baráttu uppá líf og dauða algjörlega búið að tapa snertingu við raunveruleikann.

Þótt þetta klám hjá þessum baráttumönnum jafnréttis kynjanna sé skrefi lengra en ég kannast við að þá hefur þessi harka í auglýsingum verið frekar vaxandi.  Þótt ekki sé hægt að saka þá um klám sem tengja baráttu sína gegn áfengisakstri við dauðann að þá er sumt farið að verða einum of viðbjóðslegt.  Þegar þeir sýna ungan mann í fjölskylduboði sveifla dóttur sinni í kringum sig og síðan "missa" hana (það var meira einsog hann hefði fleygt henni) þannig að hún flaug í hinn enda hússins og hvarf niður stigann - væntanlega steindauð, þá spyr maður sig hvort tilgangurinn helgi virkilega meðalið?  Ég hef mínar efasemdir um að þessi auglýsing hafi bjargaðmannslífum en ég veit það fyrir víst að hún olli verulegri vanlíðan hjá mörgu siðuðu fólki sem hvort eð er keyrir aldrei ölvað.  Sama má segja um sjálfsmorðsauglýsinguna sem var gerð til að hjálpa baráttunni
gegn spilafíkn?  Come on!

Nokkrar hugmyndir fyrir svona smekklausa auglýsingastofu og sérstaklega fyrir svona smekklausa viðskiptavini sem samþykkja svona ömurleika blindaðir af eigin sannfæringu um samfélagsmál:

Hugmyndir að því hvernig á að auglýsa baráttu þeirra sem vilja afnema
skylduáskrift RÚV:

Ungur maður á þrítugsaldri setur upp hengingaról, horfir á mynd af fimm manna fjölskyldu sinni, strýkur með puttanum yfir andlitið á yngstu dóttur sinni sem er fjögurra ára gamall ljósgeisli - svo hengir hann sig.  Textinn sem kemur yfir skjáinn:  skylduáskrift RÚV hefur leitt til margra óþarfa gjaldþrota ungra eldhuga á fjölmiðlamarkaðnum sem hefur leitt til tvístraðra fjölskyldna, eyðilagðra framtíðarplana og jafnvel sjálfsmorða.

Hugmynd að auglýsingu fyrir andstæðinga Kárahnjúkavirkjunar:

Vinnuhópur er staddur í einum göngunum við Kárahnjúkavirkjun að þræla við dagsverkið sitt.  Ungur maður er sérstaklega vinnusamur og gantast við félagana og talar um hvað hann hlakkar til að komast heim til fjölskyldunnar sinnar.  Hann bætir því við að hann sé í raun á móti þessari virkjun en hann verði að vinna fyrir fátækri fjölskyldu sinni.  Svo hrynur úr loftinu þannig að hann kremst undir.  Gott að hafa myndavélina lengi á andlitinu á honum þegar hann deyr og hrygluhljóðin í síðasta andardrættinum heyrist.  Þessi göfugi piltur er dáinn. Textinn:  Allar virkjanir hafa leitt til alvarlegra vinnuslysa og nánast allar virkjanir hafa leitt til dauðsfalla.  Ert þú fylgjandi dauða vinnandi manna?  Saklausra fjölskyldufeðra?

Blessunarlega hafa þessir hagsmunahópar ekki haft svo smekklaust fólk í forsvari að það myndi samþykkja svona auglýsingar, því þótt málstaður þeirra geti verið göfugur og allt sem er sagt í
auglýsingunni sé satt, þá er það bara ósmekklegt klám.